Απόσπασμα από το Οικονομικό Δελτίο: Τεύχος 44 της Τράπεζας της Ελλάδος
ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΑΘΑΡΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ
To Διάγραμμα 1 παρουσιάζει τη διαχρονική εξέλιξη του καθαρού χρηματοοικονομικού πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών, ο οποίος ορίζεται, σύμφωνα με το ESA 2010, ως η διαφορά μεταξύ του συνόλου των στοιχείων του ενεργητικού και του παθητικού κατά την περίοδο από το α’ τρίμηνο του 2002 έως το α’ τρίμηνο του 2016.
Από την ανάλυση αναδεικνύονται τρεις υποπερίοδοι:
α) Η πρώτη αφορά το διάστημα από το α’ τρίμηνο του 2002 έως και το δ’ τρίμηνο 2007, όπου παρατηρείται αύξηση του καθαρού χρηματοοικονομικού πλούτου των ελληνικών νοικοκυριών κατά 30,4% (μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου 2,6%). Η αύξηση αυτή είναι απόρροια του συνδυαστικού αποτελέσματος της αύξησης τόσο της αξίας του συνόλου του ενεργητικού (αύξηση κατά 69,0% – μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου 7,3%) όσο και της αξίας του συνόλου του παθητικού (των υποχρεώσεων) των νοικοκυριών (αύξηση κατά 254,1%3 – μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου 24,8%). Έτσι, το δ’ τρίμηνο του 2007 ο καθαρός χρηματοοικονομικός πλούτος ανέρχεται στα 217,5 δισεκ. ευρώ.
β) Η δεύτερη υποπερίοδος εκτείνεται από το α’ τρίμηνο του 2008 έως και το β’ τρίμηνο του 2012, διάστημα κατά το οποίο οι συνολικές υποχρεώσεις των νοικοκυριών συνέχισαν να αυξάνονται (21,7%, μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου 5,9%), ενώ συγχρόνως μειωνόταν η αξία του συνόλου του ενεργητικού τους (-33,8%, μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου - 7,6%), καθώς η ανοδική τάση που χαρακτήριζε τις τιμές των χρηματοοικονομικών στοιχείων τους είχε πλέον αντιστραφεί, εξαιτίας της χρηματοπιστωτικής κρίσης που αργότερα μετεξελίχθηκε σε κρίση χρέους.
Ως αποτέλεσμα, το β’ τρίμηνο του 2012 ο καθαρός χρηματοοικονομικός πλούτος είχε υποστεί μείωση κατά 65,3% (μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου - 18,4%) συγκριτικά με το α’ τρίμηνο του 2008 και διαμορφώθηκε σε 75,6 δισεκ. ευρώ.
γ) Τέλος, η τρίτη υποπερίοδος οριοθετείται από το γ’ τρίμηνο του 2012 έως και το α’ τρίμηνο του 2016, διάστημα κατά το οποίο οι συνολικές υποχρεώσεις των νοικοκυριών περιορίζονταν (-20,9%, μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου -5,2%), ενώ παράλληλα αυξανόταν η αξία του συνολικού ενεργητικού τους (12,9%, μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου 3,4%).
Ο παραπάνω συνδυασμός έδρασε ενισχυτικά στον καθαρό χρηματοοικονομικό πλούτο των νοικοκυριών, ο οποίος αυξήθηκε κατά 79,8% (μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής περιόδου 16,4%) συγκριτικά με το γ’ τρίμηνο του 2012 και ανήλθε στα 135,9 δισεκ. ευρώ το α’ τρίμηνο του 2016.
Συνολικά, την περίοδο α’ τρίμηνο 2008-α’ τρίμηνο 2016 ο καθαρός χρηματοοικονομικός πλούτος των νοικοκυριών υποχώρησε κατά 37,5%.
Στις επόμενες ενότητες 3 και 4 γίνεται αναλυτική παρουσίαση των συνιστωσών του καθαρού χρηματοοικονομικού πλούτου, δηλαδή των στοιχείων του ενεργητικού και του παθητικού.
3 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΤΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ
Στην οικονομική θεωρία υποστηρίζεται ότι η αξία του χαρτοφυλακίου των νοικοκυριών, είτε πρόκειται για μη χρηματοοικονομικά στοιχεία (κατοικίες) είτε για χρηματοοικονομικά στοιχεία (μετοχές, ομόλογα, καταθέσεις κ.τ.λ.), επηρεάζεται από παράγοντες όπως το μακροοικονομικό περιβάλλον, οι μεταβολές των τιμών των ακινήτων, το διεθνές οικονομικό περιβάλλον κ.λπ.
Αναλυτικότερα, η μείωση των τιμών των ακινήτων, η χρηματοπιστωτική κρίση, η ύπαρξη αβέβαιου πολιτικού περιβάλλοντος, καθώς και ο υφεσιακός οικονομικός κύκλος συνιστούν δυσμενείς παράγοντες μεταβολής της αξίας του χαρτοφυλακίου των νοικοκυριών. Στην παρούσα ενότητα αναλύεται ο χρηματοοικονομικός πλούτος των νοικοκυριών.4
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, η αλληλεπίδραση των προαναφερθέντων παραγόντων οδηγεί σε ανασύνθεση του χαρτοφυλακίου των νοικοκυριών στην προσπάθεια των τελευταίων να διαφυλάξουν την αξία του και να περιορίσουν, κατά το δυνατόν, ενδεχόμενες απομειώσεις του (βλ. Arrondel et al. 2014, Cussen and Phelan 2010, Cussen et al. 2012 και Cooper 2013). Η ανασύνθεση αυτή καθορίζεται είτε άμεσα από την απόκτηση νέων στοιχείων ή την πώληση των στοιχείων του ενεργητικού που ήδη κατέχουν τα νοικοκυριά (μετοχές, ομόλογα, καταθέσεις κ.λπ.) ή ακόμη και τη στοχευμένη μετατόπιση από χρηματοοικονομικά στοιχεία υψηλού κινδύνου σε χαμηλού, δηλαδή από συναλλαγές, είτε έμμεσα από αλλαγή που έχει επέλθει στην αξία των χρηματοοικονομικών στοιχείων, δηλαδή από αναπροσαρμογές (ανατιμήσεις- υποτιμήσεις, μεταβολή συναλλαγματικής ισοτιμίας, αναταξινομήσεις).
Η ανάλυση των διαχρονικών μεταβολών στη σύνθεση του χαρτοφυλακίου των νοικοκυριών είναι σημαντική, καθώς αποτυπώνει ποιο μέρος από αυτές οφείλεται σε συναλλαγές (επενδυτικές επιλογές) και ποιο σε αναπροσαρμογές (μεταβολές της αξίας).
Στην πρώτη περίπτωση, αντλούνται πληροφορίες για το επενδυτικό πρότυπο των νοικοκυριών και για ενδεχόμενη αλλαγή που αυτό υφίσταται, δηλαδή για την προτίμηση ή αποστροφή των νοικοκυριών απέναντι σε επενδύσεις που ενέχουν υψηλό κίνδυνο-απόδοση και σε αυτές που χαρακτηρίζονται ως άμεσα ρευστοποιήσιμες ή ως λιγότερο άμεσα ρευστοποιήσιμες.
Στη δεύτερη περίπτωση, σημαντική είναι η επίδραση του μακροοικονομικού περιβάλλοντος και των χρηματιστηριακών διακυμάνσεων στη μεταβολή της αξίας του χαρτοφυλακίου των νοικοκυριών και κατά συνέπεια στη σύνθεσή του.
Πρόσφατη μελέτη των Cussen et al. (2012) εξετάζει, μεταξύ άλλων, τη συμπεριφορά νοικοκυριών από 24 χώρες της ΕΕ κατά την πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση. Οι συγγραφείς καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το 2008 σχεδόν όλα τα νοικοκυριά των χωρών της ΕΕ5 στράφηκαν σε περισσότερο ασφαλείς επενδύσεις-τοποθετήσεις, όπως είναι το νόμισμα και οι καταθέσεις, εις βάρος των μετοχών και των χρεογράφων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, τα νοικοκυριά έδειξαν την καθαρή προτίμησή τους για επενδύσεις σε στοιχεία μειωμένου κινδύνου- απόδοσης και αυξημένης ρευστότητας.
πηγή http://www.bankofgreece.gr/
